آثـار اقـتصادی صـنعت سـاختمان؛ بـر اساس گزارش CIB (2002)، صنعت ساختمان با ساختار آن، ساختار سازمانی، و عملکرد پتانسیلی دارد که میتواند پایداری اقتصادی را افزایش دهد. هرچند، ازآنجا که سازمانهای ملی نمیتوانند با سازمانهای بین المللی رقابت کـنند، بسته به گستردگی استفاده از مصالح وارد شده، تصمیمات مالی را نمیتوان داخل کشور نگه داشت در نتیجه تولید ناخالص طبیعی کاهش مییابد.
صنعت ساختمان که در جنبه اقتصادی چندان کارآمد نیست، همچنین نمیتواند از پایداری مـحیطی بـه خاطر تولید ضایعات فراوان و عدم استفاده کارآمد از منابع، پشتیبانی کند. صنعت ساختمان میتواند کیفیت زندگی افراد کم درآمد را با توجه به فرصت های شغلی که ایجاد می کند افـزایش دهـد. این صنعت میتواند با جلوگیری از فقر در اجتماع درتوسعه پایداری اجتماعی مشارکت نماید (-CIB&UNEP IETC، 2002).
در غیر این صورت، راه حلهای دائمی برای مشکلات ناشی از تولیدات صنعت ساختمان پیدا نمیشود، پایداری و توسعه پایدار مـمکن نـمیشوند. در این مرحله، معماری پایدار و ساختمان سازی پایدار کـه راهـکارهای سیستماتیکی برای موضوع تعیین اصول، راهبردها و روشها هستند، برای یافتن راه حلی جهت مسائل محیطی ناشی از ساختمان ها مهم می شوند.
ــ معماری پایدار (معماری اکولوژیکی)
مـعماری پایدار بـه عنوان فعالیتهایی که آسـیب وارده بـه محیط را حداقل میکنند، مراقب تعادل اکولوژیکی هستند، و به صورت پربازده از مصالح ، آب و انرژی در طول ساخت، استفاده و تخریب استفاده میکنند، تعریف میشود. در ساختمانهای پایدار هدف محافظت از سلامت و راحتی کاربران، عدم تهدید هستی و آینـده مـنابع طبیعی و تشیکل منابعی بعد از تخریب برای ساختمانهای دیگر یا تشکیل ضایعاتی که برای محیط مضر نیستند، است.
انرژی، آب و مصالح منابع اولیه ای هستند که ورودی اصلی برای ساختمان را تشکیل می دهند. محافظت از انرژی، آب، و مـصالح کـه یکی از اصـول معماری پایدار است منجر به طراحی معماری میشود. محافظت از انرژی، آب و مصالح را می توان از طریق کاهش منابع تجدیدناپذیر کـه ورودی ساختمان یا کنترل روی ضایعات که خروجی ساختمان را شکل می دهند، انجام داد (Kim و Rigdon، 1998). عـلاوه بـر فـرایند ساخت، هم دوره خدمات رسانی و تعمیر و نگهداری و تخریب هم کنترل روی ضایعات بسیار برای استفاده از منابع بسیار انرژی مـورد نـیاز است. همچنین با درنظر گرفتن اهداف رفاه انسانی در تمام این ساختمانها، اصول معماری پایدار تـحت عـناوین اقـتصاد منابع، طراحی چرخه زندگی و طراحی خلیق تدوین شده اند، راهبردهای تعیین شده برای پیاده سـازی این اصول در جداول 1، 2 و 3 تعیین شده اند.
جدول 1. اصل اقتصاد منابع (Ridgon&;Kim ، 1998؛ Gultekin، 2007؛ Sev، 2009).
( به تصویر صفحه مـراجعه شود)ــ ساختمان پایدار
ساختمان پایدار کـاربردی اسـت از اصول توسعه پایدار برای ساخت چرخه زندگی از برنامه ریزی ساختمان، ساختمان، استخراج مصالح خام و تبدیل آن ها به مصالح ساختمان سازی، استفاده، تخریب و ساخت و مدیریت ضایعات. این یک فرایند جامع است که هدفش حـفظ تعادل بین طبیعت و محیط ساخته شده با ایجاد زیستگاه هایی برای سکنی گزیدن انسان و حمایت از برابر اقتصادی است.
مفهوم مدل سازی شده توسط Kibert، ساختمان پایدار در تقاطع مولفه های اصول، مراحل (Kibert،
2005)، و منابع در شـکل 2 وجـود دارد. بر اساس این مدل، اصول ساختمان سازی پایدار به هر یک از منابع مورد نیاز در هر یک از مراحل چرخه ساخت اعمال می شوند. بر اساس این مدل، می توان گفت که هدف طراحی محتاطانه در مرکز سـاختمان سـازی پایدار و کاهش آثار روی مصرف منابع طبیعی و سیستم اکولوژیکی است.
جدول 2. اصل طراحی چرخه زندگی ( به تصویر صفحه مراجعه شود)
ــ صنعت ساختمان پایدار در مقیاس جهانی
بدون شک، اثر افکار عمومی جهانی تـاثیر زیادی روی تـغییر در عادات صنعت ساختمان دارد. تلاشهای مرتبط با استفاده از منابع در بخش ساختمان مخصوصا در افکار عمومی EU و USA، ساختمانهای سبز را در بسیاری کشورها احیا کرده است. برای مثال، در بخشنامه عملکرد انرژی در ساختمان اجبار شده اسـت کـه احـتیاطات لازم برای کاهش مصرف انرژی در سـاختمان اخـذ شـود (2010 ISO). با این بخشنامه، هدف این است که ساختمان های جدیدی که تا 2020 ساخته میشوند انرژی بسیار کم یعنی تقریبا صفر مصرف کنند و بـرخی از این انـرژی از مـنابع انرژی تجدیدپذیر تامین می شوند (Cakmanus و همکاران،
.(2010
ساختمانهایی کـه طـراحی شدهاند تا آثار منفی روی محیط و سلامت انسان را از بین ببرند به عنوان ساختمانهای سبز پذیرفته شدهاند (Vyas و همکاران، 2014). با پذیرش این که سـاختمانهای سـبز، سـاختمانهایی هستند که حداقل اثر را روی محیط دارند (Ptel و Chugan، 2013)، با شروع از فرایند طـراحی ساخت، در طول ساخت، تعمیر، نگهداری و استفاده، روی تولید راهی تاکید می شود که به ارزشهای محیطی احترام گذاشته و مـسئولیت اسـتفاده مـوثر از منابع را پذیرا باشد.
شورای ساختمان سبز جهانی (WGBC) بیان میکند که اولین بار، سـاختمان هـای سبز در واکنش نسبت به مصرف بالای انرژی و منابع طبیعی پدید آمده اند، اما در حال، ساخت ساختمان سـبز بـه مـعنای استفاده موثر از انرژی با تغییر مفهوم ساختمان سبز است. شورای ساختمان سـبز هـند کـه یکی از مهم ترین شوراهای ساختمان سبز در جهان است، ساختمان سبز را این گونه تعریف مـیکند: سـاختمان هـایی که مقدار کمتری آب استفاده میکنند، مقدار انرژی بهینه مصرف می کنند، از منابع طبیعی مـحافظت مـیکنند و ضایعات کمتری تولید میکنند، و از سلامت موجودات زنده محافظت می کند.
شکل 2. مدل سـاختمان سـازی پایدار
سـاختمانهایی که به عنوان ساختمان سبز تعریف می شوند باید استاندارهای تعیین شده در مورد مـوضوعاتی از جـمله برنامه ریزی زمینی پایدار، استفاده از مصالح با انرژی پایین، صرفه جویی در آب و انرژی، کیفیت فضای درونی، ارائه مـحیط سـالم، و کـنترل ضایعات (Erten، 2011) را رعایت کنند. ساختمانهایی که می توانند این استانداردها را برآورده کنند، تضمین شده اند. دربین این گـواهیها، قـابل قبولترینها LEED
(راهنمایی در طراحی انرژی و محیط) و BREEAM (روش ارزیابی محیطی تحقیقات ساختمانی) هستند.
BREEAM که در انـگلستان و در 1990 ایجـاد و عـملی شد، اولین نمونه از سیستم هایی است که بر اساس استانداردهای محیطی ارزیابی می کنند. در برنامه LEED کـه تـوسط شـورای ساختمان سبز ایالات متحده در 1998 عملی شد، هدف اصلی دادن اطلاعات در مورد آثار ممکن سـاختمان سـازی روی محیط و افراد و سازمان ها در بخش ساختمان و حداقل کردن این آثار است. امروزه، در تعداد زیادی از کشورهای دنیا، در سـاختمان هـایی که به تازگی ساخته شده اند، استاندارد ساختمان سبز هم در نظر گـرفته شـده است.
شورای ساختمان سبز جهانی در سال 1988 تـاسیس شـد تـا ساختن سازمان سبز را تشویق کند. زمانی کـه شـورا در سال 2007، 26 عضو داشت، در سال 2013 تعداد اعضا به 98 رسید. امروزه بیش از 140000
ساختمان سبز و بـیش از 27000 سـازمان عضو در WGBC ثبت نام کرده انـد. سـاختمانهای سبز بـه یک بـخش اقـتصادی مهم در دنیای امروز تبدیل شده انـد. بـر اساس تحقیقات سرمایه گذاری، تخمین زده شده است که ساختمان های سبز تـا2050 بـه بخشی با 1 تریلیون دلار تبدیل خواهند شـد و انرژی مصرفی ساختمان هـا در سـراسر دنیا به نسبت 3/1 کاهش مـی یابـد که به افزایش در تعداد ساختمان ها سبز بستگی دارد.
ـ صنعت ساختمان پایدار در مقیاس ملی
هـمچنین در تـرکیه که میخواهد عضو UE شود، اینـ تـوسعهها در جـهان از نزدیک دنبال شـد و عـملکرد انرژی در مقررات ساختمان در 5 دسـامبر 2009 مـنتشر شد. موضوعاتی مانند افزایش بازده انرژی، مطالعه استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، بنیان گذاری سـیستم هـای اتوماسیون ساختمان، استفاده از نور روز در این مقررات قـرار دارنـد (Cakmanus و همکاران، 2010).
خـواست در مـورد حـفاظت از محیط زیست و صرفه جـویی در انرژی از طریق برنامه عملیات تغییر آب و هوا
2011-2023 در سیاست های دولت بازتاب داده شده است که در سال 2011 به چـاپ رسـیده است. اهدافی مانند ساخت عایق گـرما در حـداقل 1 مـیلیون سـاختمان، افـزایش در استفاده از انرژی تـجدیدپذیر، کـاهش مصرف انرژی در ساختمانهای عمومی بین 10 تا 20% تا سال 2023 و اختصاص سند شناسه انرژی به همه ساختمانها تـا سـال 2017 در این بـرنامه هستند. علاوه بر این، کاهش 20% در مصرف انرژی بـه ازای هـر
GNP در تـرکیه در 2023 هـدف این سـند اسـت که حداقل یک چهارم سهام ساختمان در 2010 تا 2023 به ساختمان تجدیدپذیر تبدیل شود (Camlibel، 2013).
مطالعات پایداری در ترکیه توسط سازمان های غیر دولتی هم حمایت می شوند. در همین رابطه، گزارش پایداری در بخش سـاختمان توسط انجمن تجارت و صنعت ترکیه و انجمن تولید مصالح ساختمانی ترکیه آماده شد. در این گزارش، اهمیت پایداری برای ساختمان ها با مصرف انرژی کمتر و انتشار مقدار CO2
کمتر تاکید شده است. علاوه بر این، در گـزارش فـوق الذکر، با استفاده از مقدار بالایی انرژی در تولید مصالح ساختمانی، بیان شده است که در عصر جدید، ترکیه در بخش ساختمان باید تکنولوژی محور باشد به جای تولید محور.
در ترکیه هیچ گـواهینامه سـاختمان سبزی مانند LEED یا BREEAM و خیلی کشورهای دیگر دنیا وجود ندارد. مطالعه برای تشکیل یک سیستم ارزیابی مناسب برای شرایط کشوری توسط شورای ساختمان سبز ترکیه حـفظ مـی شود. در ترکیه، مخصوصا ساختمان هـای مـتعلق به بخش خصوصی مانند ساختمان های سازمانی، مراکز خرید، پردیسهای دانشگاهی، و خانه ها تبدیل به ساختمان های سبز شده است. زمانی که
43 ساختمان کـیفیت سـاختمان سبز را با گرفتن گـواهیهای LEED و BREEAM بـردند؛ 150
ساختمان منتظر گرفتن گواهی هستند. درحالی که تا سال 2014 تنها 3 خانه گواهی را گرفتند، تخمین زده
شده است که این رقم تا 2023 به 228 برسد. در ترکیه که بیش از 7 میلیون خانه تا 2023 مـورد نـیاز هستند؛ علت تعداد کم گواهیهای ساختمان سبز اعطا شده متعلق به بخش خصوصی این است که تقاضای کافی برای تولیدات اکوسیستم پسند نبوده است چرا که نگرانی کافی در مورد این مـوضوع وجـود ندارد تـا ناپایداری LEED و BREEAM در ترکیه.
نتیجه گیری
با این که تقاضای کافی برای تولید اکوسیستم پسند بسته به سطح نـگرانی عمومی در ترکیه وجود ندارد؛ در سال های اخیر از طریق سیاست های اعـمال شـده تـوسط دولت، علائم هوشیاری در مورد آگاهی محیطی نویدبخش است اما تعدادکافی پیش بینی نشده است. در پرسشنامه ای که توسط موسسه پایداری بـین 1487 نـفر تقسیم شد، مشخص شد در حالی که 71% شرکت کنندگان بیان کردندکه محصولات دوستدار مـحیط بـاید خـریداری شوند، نسبت افرادی که این محصولات را خریداری کردند 19% است. اختلاف 52% بین این ها نشان دهنده آن اسـت که با این که آن ها از مصرف محصولات دوستدار اکوسیستم آگاه هستند، به خاطر قـیمت بالای این محصولات، از این محصولات نـمی خـرند. شکی نیست که هزینه های اولیه ساخت ساختمان های سبز بیشتر از هزینه ساخت ساختمان های متداول است. با این حال، سطح آگاهی عمومی در مورد طراحی و عملکرد ساختمان های سبز که 5 تا 10 % هزینه بـیشتر از ساختمان های متداول دارند به این نحو انجام می شود. در ترکیه، پایه های زیرساخت قانونی یافت می شود، و تقویت و ترغیب مرتبط با پایدارسازی ساختمان با گذر زمان در حال افزایش است. با افزایش سـطح آگـاهی عمومی در مورد این موضوع موازی با بازار جهانی، فهم موجود، که پایداری غیرممکنی دارد، بر اساس استفاده نامحدود از منابع در بخش ساخت ملی تغییر می کند. در نتیجه این تغییر، سازمان های ساختمانی که می خـواهند از تـوان و رقابت محافظت کنند مجبور میشوند که برنامههای راهبردی را بر اساس اساسنامه قانونی و نیازها و انتظارات مشتریان بازبینی کنند. بر اساس معیار طراحی یکپارچه، در دوره زمانی طراحی ساختمان های پایدار تا عملیاتی شـدن آن هـا، سهامداران مختلفی مانند معماران، مهندسان، معماران طراحی مناظر طبیعی نما، تولید کنندگان محصولات، مشاوران انرژی، مدیران پروژه، کاربران ساختمان، و مدیران محلی باهم کار میکنند. نوآوری های فرایند مربوط به حـداقل یکـی از مـوضوعات مربوط به مصالح ، آب، یا استفاده از انـرژی در سـاختمان سـازی نکات مهمی برای گواهی ساخت ساختمان سبز هستند. این نوع ساختمان ها، ساختمان سازی های با فناوری های بالایی هستند که از سـیستم هـای کـنترل و اتوماسیون استفاده می کنند. به خاطر نیاز بـه هـمکاری با سازمان های تولید کننده برای نگهداری این سیستم های فناوری، اولویت تولیدات سازمان ها با خدمات پس از فروش عالی رقابت بـازار را افـزایش مـی دهد. با بررسی طولانی شدن امواج
Kondratieff که نامش از اقتصاددان روسـی Nikolai Dimitrievic Kondratieff گرفته شده
است که صاحب تئوری "یک فناوری محرک وجود دارد که منجر می شود هر موج در اقتصاد و رشد
حـول این فـناوری ایجـاد شود" است، تا امروزه توسط تحلیل گران شبکه طولانی شود، نـام این بـحران در دهه
2020، پایداری خواهد بود و کشورها و سازمانهایی که برای آن آماده شده اند میتوانند این بحران را به فرصت تبدیل کـنند. از حـالا بـه بعد، فهم ساختمان سازی کلاسیک که نیازهای مشتری را در نظر نمی گیرد، کـه پیمـانکار مـحور است، و بر اساس مصرف منابع طبیعی است چرا که نامحدود بوده و تغییر میکنند و یک تـحقیق جـامع بـرای شناسایی تغییر و فرصت ها در بازار و انتخاب فرصتهای مناسب مهم است. چرا که انتخاب، اکـتساب داخـل و خارج سازمان، و استفاده از تواناییهای فناورانه که در تحقیق و توسعه سرمایه گذاری می کنند و تـوان و رقـابت را بـا مدیریت فناوری راهبردی افزایش می دهد جایی برای خودشان در صنعت ساختمان آینده پیدامی کـنند.